Blog

Zobacz, jak czytać rosyjskie litery, które z nich bywają zdradliwe i jak skutecznie je zapamiętać.

Rosyjski alfabet (czyli cyrylica) może wyglądać jak zbiór zagadek: odwrócone litery, dziwne znaczki i dźwięki niepasujące do ich wyglądu graficznego. Jednak kiedy obcujesz z nim chwilę dłużej, okazuje się, że nie jest tak źle. Na początku może przyprawiać o zawrót głowy, ale już po kilku dniach nauki dostrzeżesz reguły, system, a nawet logikę. Jeśli chcesz rozumieć napisy na tablicach, biletach czy stronach internetowych, warto oswoić się z cyrylicą. Poznaj kilka sztuczek, dzięki którym łatwiej zapamiętasz „bukwy” i nie pomylisz „в” z „b” – bez stresu i łamania języka, z odrobiną ciekawostek, porównań i praktycznych wskazówek.

Na początek – skąd się wzięła cyrylica?

Cyrylica to alfabet, który dziś kojarzymy głównie z Rosją, ale jej historia sięga IX wieku i terenów dzisiejszej Bułgarii. Została opracowana przez – dziś świętych – Cyryla i Metodego, by umożliwić zapisywanie języka cerkiewnosłowiańskiego używanego w liturgii wschodniego chrześcijaństwa. Z czasem ewoluowała i nabrała innego charakteru – zwłaszcza za czasów Piotra Wielkiego, który uprościł alfabet i nadał mu nowocześniejszy wygląd. Współczesna cyrylica ma wiele wariantów narodowych, ale każdy z nich wywodzi się właśnie z tej rosyjskiej wersji. Dziś cyrylicą posługują się miliony ludzi w Europie i Azji – w ponad 50 językach. Według UNESCO rosyjską wersję cyrylicy zna około 260 milionów osób, a to oznacza, że jest jednym z najważniejszych systemów pisma na świecie także poza granicami samej Rosji. Nie bez powodu warto więc poznać ją bliżej!

Pamiętaj, że możesz zlecić profesjonalne tłumaczenia na język rosyjski naszej firmie.

Czy wiesz, ile liter ma alfabet rosyjski?

Współczesny rosyjski alfabet składa się z 33 znaków. To więcej niż w alfabecie łacińskim, gdzie jest ich 26, ale nie wszystkie znaki będą dla nas zupełnie obce. W rosyjskim znajdziesz litery, które wyglądają znajomo, jak A, K czy M, ale i takie, które przyprawiają o ból głowy, jak choćby ю, э czy щ. Dodatkową trudność sprawiają zwłaszcza te litery, które wyglądają znajomo, ale brzmią zupełnie inaczej. Najczęściej mylone to:

• В – którą czytamy nie jak polskie B, ale jak W,
• Р – która, choć wygląda jak P, jest literą R z alfabetu łacińskiego,
• Н – choć wygląda jak H, jest to litera N,
• У – to nie Y, a rosyjska litera U.

W rosyjskim spotkasz też znaki „nieme” jak ъ (znak twardy) oraz ь (miękki), które nie mają własnego dźwięku, ale wpływają na wymowę sąsiadujących głosek. Dlatego tak ważna jest praktyka – nie wystarczy wiedzieć, trzeba to po prostu poczuć!

Poniżej znajdziesz prostą i czytelną tabelkę ze znakami z cyrylicy, które zwykle sprawiają problem osobom rozpoczynającym naukę rosyjskiego. Zwróć uwagę na najczęściej mylone litery – to, jak wyglądają, jak się je wymawia i jakim literom odpowiadają w polskim alfabecie.

Jak nauczyć się cyrylicy bez bólu głowy?

Znaki cyrylicy przypominają obrazki, więc można je opanować szybciej, niż się wydaje – najlepiej metodą skojarzeń. Na przykład:

• Ж wygląda trochę jak owad z sześcioma nogami, więc możesz skojarzyć ją z „żukiem” – i faktycznie czyta się ją jak polskie „ż”,
• Щ, którą wymawia się jako „szcz” ma „ogonek” niczym szczeniaczek,
• Ю, która wymawia się „ju”, wygląda trochę jak połączenie liter J i O – i tak właśnie brzmi, jak w słowie „JU-tro”,
• Э wygląda jak odwrócone „e” – i tak też brzmi, to krótkie, zamknięte „e” (np. w słowie „echo”).

Pomysłów mogą być dziesiątki, a im bardziej osobiste i obrazowe będzie skojarzenie, tym lepiej – bo aktywuje emocje i działa na pamięć wizualną. Możesz też robić własne fiszki (flashcards), włączyć cyrylicę w telefonie albo oglądać rosyjskojęzyczne menu w aplikacjach – alfabet utrwala się wtedy mimochodem. A jeśli uczysz się z myślą o pracy, warto poprosić o pomoc kogoś, kto zna język – tłumacza albo, jeszcze lepiej, native speakera. To prostsze niż nauka gramatyki – a daje szybkie efekty.

Cyrylica – jak to się czyta? Zasady wymowy

Na pierwszy rzut oka rosyjska wymowa może wydawać się skomplikowana, ale paradoksalnie jest w niej więcej logiki niż w angielskim czy francuskim. W rosyjskim alfabecie niemal każda litera odpowiada jednej konkretnej głosce. Nie musisz się zastanawiać, czy „ou” czyta się „u”, „oł” czy może „a”. To duża ulga, ale – jak to bywa – są i wyjątki. Głównie dotyczą one liter miękkich i obecności znaku zmiękczającego „ь” (miękki znak). Przykładowo w słowie мать (czyt. „mać”) znak ten sprawia, że końcowe „t” brzmi delikatniej, jakby łagodniej – podobnie do polskiego „ć”. Są też litery, które same z siebie zmiękczają poprzedzające je spółgłoski, jak ю, я czy е – oprócz swojej roli samogłoski, nadają one też lekkość brzmieniu całego wyrazu. Na początku może to być skomplikowane, ale z czasem zaczynasz wyłapywać schematy, słyszeć rytm języka, rozpoznawać miękkie i twarde akcenty. Dobrym sposobem na oswojenie wymowy jest codzienne osłuchiwanie się z językiem.

Twardy znak – niewidoczny strażnik wymowy

Choć twardy znak (ъ) nie ma własnego dźwięku, w rosyjskiej ortografii i fonetyce, to odgrywa ważną rolę. Jego głównym zadaniem jest oddzielenie spółgłoski od następującej po niej samogłoski jotowanej (е, ё, ю, я), co zapobiega zmiękczeniu spółgłoski i zapewnia poprawną wymowę. Na przykład, w słowie съезд (zjazd), twardy znak sprawia, że mówimy „s-jezd”, a nie „sjezd”. Bez niego mogłoby dojść do błędnej interpretacji fonetycznej. W przeszłości twardy znak był używany znacznie częściej, m.in. na końcu wielu słów, jednak reforma ortograficzna z 1918 roku znacząco ograniczyła jego zastosowanie. Dziś spotkasz go głównie w słowach złożonych, gdzie oddziela przedrostek zakończony spółgłoską od rdzenia zaczynającego się od samogłoski jotowanej, np. „объём” (objętość) czy „подъезд” (wejście). Choć występuje nieczęsto, trzeba go znać, by poprawnie wymawiać i rozumieć niektóre rosyjskie słowa.

Czy cyrylica jest trudna i czy warto się jej uczyć?

Choć na pierwszy rzut oka cyrylica może wyglądać „groźnie”, to nie jest trudniejsza niż każda inna rzecz, której uczysz się od zera. Ma też tę zaletę, że jest logiczna i oparta na dźwiękach oraz mimo wszystko przystępna (chińskie znaki czy japońskie sylabariusze prawdopodobnie będą dla Ciebie znacznie trudniejsze). Po kilku dniach ćwiczeń zaczniesz już rozpoznawać litery, po tygodniu przeczytasz proste wyrazy, a po miesiącu możesz rozszyfrowywać menu w rosyjskiej restauracji! Dla wielu osób trudność zaczyna się nie od alfabetu, ale od gramatyki – choć to już inna historia. Na tym etapie wystarczy otworzyć się na coś nowego. Zdziwisz się, jak wiele słów da się zrozumieć przez podobieństwo brzmienia! Nawet jeśli nie planujesz czytać Tołstoja w oryginale, rosyjskiego i tak warto się nauczyć. Znajomość cyrylicy otwiera drzwi do nowych rynków, kultur i możliwości zawodowych; ułatwia podróże, daje przewagę w pracy, a jeśli pracujesz z dokumentami, maszynami, klientami z Rosji, Białorusi czy Kazachstanu – pozwala uniknąć wpadek!