Blog

Chcesz, żeby Twój list formalny po japońsku był naprawdę skuteczny i nie złamał żadnych niewidzialnych, ale bardzo ważnych zasad? Zobacz, na co zwrócić uwagę.

Pisanie listu formalnego po japońsku nie ma wiele wspólnego ze zwykłym tłumaczeniem treści z polskiego na japoński czyli język Kraju Kwitnącej Wiśni. To wejście w zupełnie inną logikę porozumiewania się opartą na hierarchii, uprzejmości i bardzo precyzyjnej formie. W Japonii sposób, w jaki się zwracasz do drugiej osoby, świadczy nie tylko o znajomości języka. Mówi przede wszystkim o Twoim szacunku do odbiorcy i zrozumieniu japońskiej kultury. Nieważne, czy piszesz do firmy, profesora, potencjalnego pracodawcy, czy instytucji rządowej, musisz się przygotować na bardzo surową ocenę swojego pisma. Zarówno pod kątem treści, tonu, struktury, jak i samej grzeczności językowej. Chcesz, żeby Twój list formalny po japońsku był naprawdę skuteczny i nie złamał żadnych niewidzialnych, ale bardzo ważnych zasad? Zobacz, na co zwrócić uwagę.

Keigo, czyli język grzeczności – podstawa japońskiej etykiety

Jeśli chcesz napisać list formalny po japońsku, musisz zaprzyjaźnić się z keigo, czyli językiem grzeczności. Ten złożony system językowy to w Japonii podstawa każdej oficjalnej komunikacji. Wybór odpowiednich zwrotów zależy zarówno od rodzaju relacji między nadawcą a odbiorcą (np. klient–firma, student–profesor), jak i od ich wieku, pozycji społecznej, czy pełnionej funkcji. Keigo dzieli się na trzy główne typy:

• sonkeigo (forma wywyższająca rozmówcę),
• kenjōgo (forma uniżająca siebie),
• teineigo (forma uprzejma, ale neutralna).

Nawet jeśli Twoja japońszczyzna jest jeszcze nieidealna, warto znać podstawowe formy keigo, bo to one decydują o pierwszym wrażeniu. Japoński odbiorca szybko zauważy, czy piszesz z szacunkiem, czy raczej „po uczniowsku”. Np. zamiast zwykłego wakarimashita (zrozumiałem), w liście formalnym lepiej napisać shōchishimashita (przyjąłem do wiadomości). Takich niuansów jest znacznie więcej. Zobacz krótkie porównanie:

Zbyt potoczny język może zostać odebrany jako brak szacunku, a zbyt bezpośredni ton – jako niegrzeczny. W japońskim kontekście to naprawdę poważny błąd. Nawet jeśli popełnisz drobny błąd gramatyczny, poprawna forma grzeczności może Cię uratować. Warto rozważyć korektę listu przez native speakera, to zwiększa szanse, że pismo zostanie odebrane zgodnie z intencją.

Układ listu – sztywna struktura, której nie można zignorować

Japońskie listy formalne mają ściśle określoną strukturę, tu nie ma mowy o przypadkowym układzie. Pisma powinny zaczynać się od formuły powitalnej, najczęściej 拝啓 haikei. Zaraz potem warto dodać tzw. zdanie sezonowe, czyli krótką, uprzejmą wzmiankę o aktualnej porze roku lub pogodzie. To rzecz, która Europejczyków dziwi najbardziej, a w Japonii jest standardem. Pomaga nadać pismu ciepły i życzliwy ton już na samym początku.

Potem przechodzimy do właściwej treści listu, a na zakończenie umieszczamy formułę końcową, taką jak 敬具 keigu, która w grzeczny sposób zamyka całość. Ważne jest, aby układ listu był przejrzysty, a nowe części zaczynały się w osobnej linijce. Wersja e-mailowa może być trochę uproszczona, ale w papierowym liście taka kolejność i struktura są obowiązkowe. W Japonii forma nie jest tylko estetycznym dodatkiem. Pilnowanie układu listu wyraża szacunek i jest dowodem na to, że rozumiesz lokalne zasady gry.

Zwroty sezonowe – kurtuazja wpisana w japoński klimat

O słynnych „zdaniach sezonowych” już nieco było, ale warto poświęcić im więcej uwagi, bo w Japonii są naprawdę ważnym elementem każdego listu formalnego. Kisetsu no aisatsu, czyli sezonowe pozdrowienie lub grzeczność sezonowa nie są ozdobnikiem, ani drobnostką, one potwierdzają, że znasz reguły japońskiej etykiety. Taki wstęp to ukłon w stronę japońskiego stylu bycia, w którym emocje i relacje wyraża się delikatnie i nie wprost. Raczej pomiędzy wierszami i za pomocą subtelnych aluzji niż otwartym stwierdzeniem.

Typowe zdania są powiązane z konkretnymi miesiącami. Latem pisze się np. o upale i porze deszczowej, zimą o śniegu i chłodzie. Warto dopasować zwrot do momentu, w którym piszesz, bo fraza o śniegu w czerwcu raczej nie zabrzmi najlepiej. Przykładowo:

• Wiosna: Haru no otozure o kanjiru kyō konogoro, ikaga osugoshi deshō ka?

春の訪れを感じる今日この頃、いかがお過ごしでしょうか

W tych dniach, gdy czuć już nadejście wiosny, mam nadzieję, że wszystko u Pana/Pani w porządku.

• Lato: Kibishii atsusa ga tsudzuite orimasu ga, ikaga osugoshi deshō ka?

厳しい暑さが続いておりますが、いかがお過ごしでしょうか

Wciąż panują upały – mam nadzieję, że ma się Pan/Pani dobrze mimo wysokich temperatur.

• Jesień: Akikaze ga kokochi yoi kisetsu to narimashita ga, ikaga osugoshi deshō ka?

秋風が心地よい季節となりましたが、いかがお過ごしでしょうか

Nastał czas przyjemnych jesiennych wiatrów – mam nadzieję, że u Pana/Pani wszystko w porządku.

• Zima: Samusa ga ichidan to kibishiku natte mairimashita ga, okawari gozaimasen ka?

寒さが一段と厳しくなってまいりましたが、お変わりございませんか

Zima staje się coraz bardziej surowa – mam nadzieję, że cieszy się Pan/Pani dobrym zdrowiem.

To niby tylko jedno zdanie, ale bez niego list może się wydać zimny lub niedopracowany. Jeśli chcesz być odebrany jak ktoś, kto naprawdę rozumie japońską formę i szanuje tradycję, warto poświęcić chwilę na najlepsze dobranie sezonowego wstępu. Postaraj się dopasować go do miesiąca, regionu i tonu całego pisma. W japońskiej korespondencji z takich gestów buduje się zaufanie.

Zwracaj się do odbiorcy z maksymalnym szacunkiem

Tytułowanie odbiorcy listu to w Japonii sztuka sama w sobie. A często też papierek lakmusowy tego, czy reguły tamtejszej grzeczności są dla Ciebie jasne. Nie wystarczy napisać imię i nazwisko adresata, zapis musi zawierać odpowiedni zwrot. Gdy go pominiesz, najpewniej zostanie to uznane za brak szacunku albo ignorancję kulturową. I tak np. jeśli piszesz do firmy, użyj pełnej nazwy i zakończ ją zwrotem 御中(onchuu), np. 株式会社山田商事御中  (do firmy Yamada Co., Ltd.). A kiedy zwracasz się do konkretnej osoby, stosuj 様 (sama) – np. 山田様 (Yamada-sama). Ten zwrot jest o wiele bardziej uprzejmy niż popularne さん (san), zbyt swobodne w formalnej korespondencji.

Nie stosuj także własnego nazwiska w formie grzecznościowej (czyli nigdy nie pisz o sobie jako Nowakowski様), pamiętając że w japońskiej kulturze samouwielbienie jest traktowane jak grzech śmiertelny. Pamiętaj, że im większy szacunek okazujesz drugiej stronie, tym lepsze wrażenie wywierasz. I zwiększasz szanse, że Twój list zostanie odebrany jako profesjonalny i dopracowany.

Zwięzłość i precyzja – bo w Japonii mniej znaczy więcej

Japońskie listy formalne nie są miejscem na długie rozwlekłe opisy czy emocjonalne wywody. Im krócej i jaśniej, tym lepiej. Standardowy list to zwykle jedynie kilka akapitów, w których zawierasz podziękowanie, intencję kontaktu, prośbę lub informację i uprzejme zakończenie. Warto posługiwać się sformułowaniami w stylu: Gotabō no tokoro kyōshuku desu ga, go-kentō itadakemasu to saiwai desu (多忙のところ恐縮ですが、ご検討いただけますと幸いです) – Wiem, że jest Pan/Pani bardzo zajęty/a, ale byłbym wdzięczny za rozważenie mojej prośby. Unikaj wykrzykników, emotikonów i ozdobników.

Na końcu listu formalnego zawsze umieszczamy pełne dane nadawcy:

• imię i nazwisko (bez przyrostków),
• nazwę firmy (jeśli dotyczy),
• stanowisko,
• numer telefonu,
• e-mail,
• a w wersji papierowej również adres pocztowy.

Podpis powinien być prosty i wyraźny, najlepiej wydrukowany (w listach formalnych odręczny podpis nie jest konieczny). Jeśli piszesz w imieniu firmy, pamiętaj o stemplu firmowym (hanko). W Japonii brak danych kontaktowych na końcu listu to poważne niedopatrzenie. W przypadku oficjalnej korespondencji możesz skorzystać z tłumaczeń pisemnych wykonanych przez specjalistę, który zna język japoński i kontekst kulturowy.

Estetyka ma znaczenie – wizualna strona listu też mówi o Tobie

Japoński list formalny powinien być nie tylko poprawny językowo i grzeczny, ale też po prostu… ładny. Dla japońskiego odbiorcy wygląd ma znaczenie, i to spore. Nawet jeśli piszesz e-mail, zadbaj o wizualny porządek: czytelny układ, odpowiednie odstępy między akapitami, wcięcia. Wysyłasz list pocztą? Wybierz dobrej jakości papier, najlepiej biały lub kremowy, bez nadruków i ozdób. A przypadku wiadomości elektronicznej, unikaj kolorowych czcionek, nietypowych czcionek i wszelkiego rodzaju udziwnień. Ma być prosto, równo, schludnie.

W japońskiej kulturze estetyka ma związek z intencją. Staranność w układzie listu pokazuje, że Ci zależy, i że traktujesz odbiorcę z szacunkiem. Jeśli coś wygląda na chaotyczne, może zostać odebrane jako brak zaangażowania. Nawet drobne zaburzenia układu (jak nierówne marginesy czy przesunięcia) są zauważalne. W skrócie: brak czystości formy bywa traktowany tak samo poważnie, jak brak uprzejmości. Jeśli zależy Ci na skuteczności i zgodności z lokalną etykietą, rozważ profesjonalne tłumaczenie listu na język japoński. Wtedy nic nie ryzykujesz.